Trong những năm gần đây, với sự phát triển kinh tế của Lào và mối quan hệ hợp tác toàn diện của hai nước, lượng người lao động Việt Nam đi làm việc ở Lào ngày càng tăng về số lượng và với nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:

• Đi theo các công trình nhận thầu, trúng thầu, đầu tư, thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại
• Đi theo các hợp đồng cung ứng nhân lực giữa các doanh nghiệp dịch vụ xuất khẩu lao động của Việt Nam và các nhà thầu công trình nước ngoài tại Lào hoặc chủ sử dụng lao động của Lào.
• Đi theo con đường cá nhân

Hiện nay theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 13500 lao động Việt Nam làm việc tại Lào, chủ yếu đi theo các dự án hợp tác đầu tư, dự án nhận thầu công trình, dự án hợp tác giữa các địa phương có chung đường biên giới. Phần lớn số lao động này là lao động có kỹ thuật. Theo Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Lào (AVIL), trong số hơn 13.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Lào hiện nay, tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai có 6.900 lao động, Tập đoàn Cao Su có gần 1.000 lao động, Tập đoàn Sông Đà có khoảng 600 lao động… Với việc hợp tác đầu tư sang Lào đang phát triển mạnh mẽ, nên nhu cầu sử dụng lao động Việt Nam tại Lào trong thời gian tới rất lớn, dự kiến đến năm 2015, tổng số lao động Việt Nam làm việc tại Lào sẽ vượt mức 20.000 người.

Theo báo cáo của các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại Lào, các chính sách đối với lao động Việt Nam tại Lào được đảm bảo, tạo động lực để đội ngũ lao động Việt Nam tại Lào nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngoài chế độ tiền lương, lao động Việt Nam làm việc tại Lào còn được hưởng chế độ phụ cấp, hỗ trợ xa tổ quốc. Do đó, mức thu nhập bình quân đối với lao động phổ thông Việt Nam làm việc tại Lào đạt khoảng 250 USD/tháng; lao động kỹ thuật khoảng 500 USD/tháng. Ngoài ra, người lao động cũng được thực hiện đầy đủ các chế độ về BHXH, BHYT, BHTN, chế độ nghỉ phép, lễ tết theo quy định của Việt Nam và Lào.

Bên cạnh số lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào theo các kênh chính thống nêu trên, còn một số lượng đáng kể những lao động Việt Nam đi làm việc tự do tại Lào theo con đường tiểu ngạch, trong đó chủ yếu là lao động của các tỉnh có chung đường biên giới với Lào như Nghệ An, Hà Tĩnh. Theo báo cáo của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Nghệ An, những năm gần đây, mỗi năm Nghệ An có từ 5.000 - 6.000 lao động tự do đi làm việc tại Lào, chủ yếu trong các lĩnh vực xây dựng, khai thác, nông nghiệp, buôn bán nhỏ và các lĩnh vực khác. Thu nhập bình quân của những lao động này đạt khoảng 7 - 8 triệu VNĐ/tháng. Tuy nhiên, số lao động có việc làm ổn định, mang tính lâu dài chỉ chiếm khoảng 30%; số lao động còn lại làm việc chủ yếu mang tính mùa vụ.

Nhìn chung, sự có mặt của lao động Việt Nam tại Lào ở nhiều nơi đã giúp giải quyết một phần nhu cầu thiếu lao động, nhất là trong các lĩnh vực: năng lượng, xây dựng hạ tầng cơ bản, giao thông, thu hoạch mùa màng, dịch vụ, đặc biệt ở những công trình, dự án lớn. Do đó, để hợp thức hóa việc đưa lao động Việt Nam sang Lào làm việc, Bộ Lao động hai nước đã ký kết Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào vào ngày 29/6/1995 và Nghị định thư sửa đổi bổ sung ngày 08/4/1999. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cho thấy Hiệp định hợp tác lao động năm 1995 và Nghị định thư sửa đổi năm 1999 đã không còn phù hợp với tình hình thực tế hiện nay, không điều chỉnh hết các hình thức lao động của nước này sang làm việc tại nước kia. Vì vậy, vào tháng 7 năm 2013, Bộ Lao động hai nước đã ký kết Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào. Hiệp định mới đã điều chỉnh được các hình thức lao động phù hợp với tình hình thực tế, quy định cụ thể về thủ tục xin cấp giấy phép lao động, đăng ký lưu trú, các loại phí liên quan, chế độ bảo hiểm, y tế, xử lý tranh chấp… đảm bảo được yêu cầu quản lý và bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Hiệp định gồm 7 chương 21 điều với những nội dung chính như sau:

1. Đối tượng điều chỉnh:

• Người lao động Việt Nam làm việc tại Lào và người lao động Lào làm việc tại Việt Nam;
• Cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức có liên quan.

2. Các hình thức lao động nước bên này đi làm việc tại nước bên kia:

• Thông qua hợp đồng với doanh nghiệp dịch vụ lao động.
• Đi làm việc cho doanh nghiệp có dự án.

3. Doanh nghiệp dịch vụ lao động:

• Là doanh nghiệp được phép hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, được mỗi Bên chỉ định để thực hiện và cung ứng lao động cho đối tác của mình tại nước Bên kia.

4. Doanh nghiệp có dự án:

• Là pháp nhân của nước Bên này đầu tư, trúng thầu, nhận thầu công trình hoặc thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại tại nước Bên kia, được phép đưa lao động của mình sang làm việc cho các công trình, dự án của pháp nhân đó thực hiện tại nước Bên kia theo quy định của pháp luật hai nước.

5. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động:

• Thực hiện đầy đủ hợp đồng lao động;
• Làm các thủ tục cần thiết để người lao động làm việc và cư trú hợp pháp;
• Quản lý người lao động trong thời gian làm việc;
• Đưa người lao động về nước trong khoảng thời gian không quá 15 ngày kể từ ngày hết hạn hợp đồng lao động.

6. Quyền và trách nhiệm của người lao động:

• Thực hiện đầy đủ hợp đồng lao động đã ký;
• Tuân thủ pháp luật, phong tục tập quán của nước tiếp nhận;
• Được quyền chuyển tiền và tài sản cá nhân về nước;
• Có quyền khiếu nại theo quy định pháp luật của nước tiếp nhận;
• Chịu trách nhiệm trước pháp luật về những hành vi vi phạm pháp luật nước tiếp nhận.

7. Chế độ của người lao động.

• Tiền lương của người lao động không thấp hơn mức tiền lương tối thiểu theo quy định của nước tiếp nhận tại từng thời điểm;
• Người lao động phải đóng thuế thu nhập cá nhân và chi trả lệ phí cư trú và làm việc theo quy định pháp luật của nước tiếp nhận lao động trừ trường hợp chính phủ hai nước có quy định riêng;
• Người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia bảo hiểm y tế và bảo hiểm tai nạn lao động.

Hiệp định được xây dựng trên cơ sở tôn trọng pháp luật của cả hai nước và sẽ là căn cứ để các doanh nghiệp dịch vụ của hai quốc gia tiến hành đưa lao động của nước này sang làm việc tại nước kia và cũng là những chuẩn mực để người sử dụng lao động phải tuân theo khi sử dụng lao động của nước bạn tới làm việc.

Để triển khai thực hiện Hiệp định hợp tác lao động này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với các Bộ, ngành Việt Nam xây dựng kế hoạch thực hiện Hiệp định trong đó tập trung vào tuyên truyền, phổ biến nội dung, hướng dẫn, triển khai cho doanh nghiệp Việt Nam nhận thầu, trúng thầu, đầu tư và thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại tại Lào, phối hợp với Bộ Lao động và Phúc lợi Xã hội Lào trong việc kết nối các doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài,cũng như đẩy mạnh công tác quản lý lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào. Đồng thời, thành lập tổ công tác Việt Nam - Lào để thực hiện nhiệm vụ này.

Để đẩy mạnh việc thực hiện Hiệp định này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Việt Nam phối hợp với Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào tổ chức Hội nghị thông tin về Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào vào ngày 18/8/2014 tại Nghệ An. Mục đích của hội nghị là nhằm thông tin những nội dung cơ bản của Hiệp định đến các địa phương có chung đường biên giới với nước bạn Lào, các doanh nghiệp có hoạt động đưa người lao động Việt Nam sang Lào làm việc. Chủ Hội nghị có Thứ trưởng Nguyễn Thanh Hòa dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Việt Nam và bà Baykham Khattiya, Thứ trưởng Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào, cùng 50 đại biểu đến từ Bộ Kế hoạch và đầu tư Việt Nam, một số cơ quan ban ngành ở địa phương vùng giáp biên giới của Việt Nam và Lào, Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Lào, và một số doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào. Tại Hội nghị, Bộ Lao động và các cơ quan chức năng của hai nước cũng đã cùng trao đổi thông tin và thảo luận về cơ chế thông tin và truyền thông chung, kết nối doanh nghiệp hai nước, cơ chế linh hoạt vận dụng chính sách nhằm hỗ trợ và quản lý tốt lao động của Việt Nam/Lào khi sang làm việc tại Lào/Việt Nam.

Trong những năm gần đây, với sự phát triển kinh tế của Lào và mối quan hệ hợp tác toàn diện của hai nước, lượng người lao động Việt Nam đi làm việc ở Lào ngày càng tăng về số lượng và với nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:

• Đi theo các công trình nhận thầu, trúng thầu, đầu tư, thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại
• Đi theo các hợp đồng cung ứng nhân lực giữa các doanh nghiệp dịch vụ xuất khẩu lao động của Việt Nam và các nhà thầu công trình nước ngoài tại Lào hoặc chủ sử dụng lao động của Lào.
• Đi theo con đường cá nhân

Hiện nay theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 13500 lao động Việt Nam làm việc tại Lào, chủ yếu đi theo các dự án hợp tác đầu tư, dự án nhận thầu công trình, dự án hợp tác giữa các địa phương có chung đường biên giới. Phần lớn số lao động này là lao động có kỹ thuật. Theo Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Lào (AVIL), trong số hơn 13.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Lào hiện nay, tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai có 6.900 lao động, Tập đoàn Cao Su có gần 1.000 lao động, Tập đoàn Sông Đà có khoảng 600 lao động… Với việc hợp tác đầu tư sang Lào đang phát triển mạnh mẽ, nên nhu cầu sử dụng lao động Việt Nam tại Lào trong thời gian tới rất lớn, dự kiến đến năm 2015, tổng số lao động Việt Nam làm việc tại Lào sẽ vượt mức 20.000 người.

Theo báo cáo của các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại Lào, các chính sách đối với lao động Việt Nam tại Lào được đảm bảo, tạo động lực để đội ngũ lao động Việt Nam tại Lào nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngoài chế độ tiền lương, lao động Việt Nam làm việc tại Lào còn được hưởng chế độ phụ cấp, hỗ trợ xa tổ quốc. Do đó, mức thu nhập bình quân đối với lao động phổ thông Việt Nam làm việc tại Lào đạt khoảng 250 USD/tháng; lao động kỹ thuật khoảng 500 USD/tháng. Ngoài ra, người lao động cũng được thực hiện đầy đủ các chế độ về BHXH, BHYT, BHTN, chế độ nghỉ phép, lễ tết theo quy định của Việt Nam và Lào.

Bên cạnh số lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào theo các kênh chính thống nêu trên, còn một số lượng đáng kể những lao động Việt Nam đi làm việc tự do tại Lào theo con đường tiểu ngạch, trong đó chủ yếu là lao động của các tỉnh có chung đường biên giới với Lào như Nghệ An, Hà Tĩnh. Theo báo cáo của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Nghệ An, những năm gần đây, mỗi năm Nghệ An có từ 5.000 - 6.000 lao động tự do đi làm việc tại Lào, chủ yếu trong các lĩnh vực xây dựng, khai thác, nông nghiệp, buôn bán nhỏ và các lĩnh vực khác. Thu nhập bình quân của những lao động này đạt khoảng 7 - 8 triệu VNĐ/tháng. Tuy nhiên, số lao động có việc làm ổn định, mang tính lâu dài chỉ chiếm khoảng 30%; số lao động còn lại làm việc chủ yếu mang tính mùa vụ.

Nhìn chung, sự có mặt của lao động Việt Nam tại Lào ở nhiều nơi đã giúp giải quyết một phần nhu cầu thiếu lao động, nhất là trong các lĩnh vực: năng lượng, xây dựng hạ tầng cơ bản, giao thông, thu hoạch mùa màng, dịch vụ, đặc biệt ở những công trình, dự án lớn. Do đó, để hợp thức hóa việc đưa lao động Việt Nam sang Lào làm việc, Bộ Lao động hai nước đã ký kết Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào vào ngày 29/6/1995 và Nghị định thư sửa đổi bổ sung ngày 08/4/1999. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cho thấy Hiệp định hợp tác lao động năm 1995 và Nghị định thư sửa đổi năm 1999 đã không còn phù hợp với tình hình thực tế hiện nay, không điều chỉnh hết các hình thức lao động của nước này sang làm việc tại nước kia. Vì vậy, vào tháng 7 năm 2013, Bộ Lao động hai nước đã ký kết Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào. Hiệp định mới đã điều chỉnh được các hình thức lao động phù hợp với tình hình thực tế, quy định cụ thể về thủ tục xin cấp giấy phép lao động, đăng ký lưu trú, các loại phí liên quan, chế độ bảo hiểm, y tế, xử lý tranh chấp… đảm bảo được yêu cầu quản lý và bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Hiệp định gồm 7 chương 21 điều với những nội dung chính như sau:

1. Đối tượng điều chỉnh:

• Người lao động Việt Nam làm việc tại Lào và người lao động Lào làm việc tại Việt Nam;
• Cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức có liên quan.

2. Các hình thức lao động nước bên này đi làm việc tại nước bên kia:

• Thông qua hợp đồng với doanh nghiệp dịch vụ lao động.
• Đi làm việc cho doanh nghiệp có dự án.

3. Doanh nghiệp dịch vụ lao động:

• Là doanh nghiệp được phép hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, được mỗi Bên chỉ định để thực hiện và cung ứng lao động cho đối tác của mình tại nước Bên kia.

4. Doanh nghiệp có dự án:

• Là pháp nhân của nước Bên này đầu tư, trúng thầu, nhận thầu công trình hoặc thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại tại nước Bên kia, được phép đưa lao động của mình sang làm việc cho các công trình, dự án của pháp nhân đó thực hiện tại nước Bên kia theo quy định của pháp luật hai nước.

5. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động:

• Thực hiện đầy đủ hợp đồng lao động;
• Làm các thủ tục cần thiết để người lao động làm việc và cư trú hợp pháp;
• Quản lý người lao động trong thời gian làm việc;
• Đưa người lao động về nước trong khoảng thời gian không quá 15 ngày kể từ ngày hết hạn hợp đồng lao động.

6. Quyền và trách nhiệm của người lao động:

• Thực hiện đầy đủ hợp đồng lao động đã ký;
• Tuân thủ pháp luật, phong tục tập quán của nước tiếp nhận;
• Được quyền chuyển tiền và tài sản cá nhân về nước;
• Có quyền khiếu nại theo quy định pháp luật của nước tiếp nhận;
• Chịu trách nhiệm trước pháp luật về những hành vi vi phạm pháp luật nước tiếp nhận.

7. Chế độ của người lao động.

• Tiền lương của người lao động không thấp hơn mức tiền lương tối thiểu theo quy định của nước tiếp nhận tại từng thời điểm;
• Người lao động phải đóng thuế thu nhập cá nhân và chi trả lệ phí cư trú và làm việc theo quy định pháp luật của nước tiếp nhận lao động trừ trường hợp chính phủ hai nước có quy định riêng;
• Người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia bảo hiểm y tế và bảo hiểm tai nạn lao động.

Hiệp định được xây dựng trên cơ sở tôn trọng pháp luật của cả hai nước và sẽ là căn cứ để các doanh nghiệp dịch vụ của hai quốc gia tiến hành đưa lao động của nước này sang làm việc tại nước kia và cũng là những chuẩn mực để người sử dụng lao động phải tuân theo khi sử dụng lao động của nước bạn tới làm việc.

Để triển khai thực hiện Hiệp định hợp tác lao động này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với các Bộ, ngành Việt Nam xây dựng kế hoạch thực hiện Hiệp định trong đó tập trung vào tuyên truyền, phổ biến nội dung, hướng dẫn, triển khai cho doanh nghiệp Việt Nam nhận thầu, trúng thầu, đầu tư và thực hiện dự án viện trợ không hoàn lại tại Lào, phối hợp với Bộ Lao động và Phúc lợi Xã hội Lào trong việc kết nối các doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài,cũng như đẩy mạnh công tác quản lý lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào. Đồng thời, thành lập tổ công tác Việt Nam - Lào để thực hiện nhiệm vụ này.

Để đẩy mạnh việc thực hiện Hiệp định này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Việt Nam phối hợp với Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào tổ chức Hội nghị thông tin về Hiệp định hợp tác lao động Việt - Lào vào ngày 18/8/2014 tại Nghệ An. Mục đích của hội nghị là nhằm thông tin những nội dung cơ bản của Hiệp định đến các địa phương có chung đường biên giới với nước bạn Lào, các doanh nghiệp có hoạt động đưa người lao động Việt Nam sang Lào làm việc. Chủ Hội nghị có Thứ trưởng Nguyễn Thanh Hòa dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Việt Nam và bà Baykham Khattiya, Thứ trưởng Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Lao động và Phúc lợi xã hội Lào, cùng 50 đại biểu đến từ Bộ Kế hoạch và đầu tư Việt Nam, một số cơ quan ban ngành ở địa phương vùng giáp biên giới của Việt Nam và Lào, Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Lào, và một số doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa lao động Việt Nam đi làm việc tại Lào. Tại Hội nghị, Bộ Lao động và các cơ quan chức năng của hai nước cũng đã cùng trao đổi thông tin và thảo luận về cơ chế thông tin và truyền thông chung, kết nối doanh nghiệp hai nước, cơ chế linh hoạt vận dụng chính sách nhằm hỗ trợ và quản lý tốt lao động của Việt Nam/Lào khi sang làm việc tại Lào/Việt Nam.