Lao động Việt Nam sang làm việc tại Hàn Quốc chủ yếu theo Chương trình cấp phép việc làm cho lao động nước ngoài (EPS), chiếm 91% tổng số lao động Việt Nam làm việc tại Hàn Quốc. Trong 6 tháng đầu năm 2012, tổng số lao động Việt Nam nhập cảnh vào Hàn Quốc theo Chương trình EPS là 6.133 người, trong tổng số 37.508 lao động nước ngoài.

Tình hình thị trường lao động Hàn Quốc

Nền kinh tế Hàn Quốc liên tục gặp phải những khó khăn từ đầu năm đến nay, khiến cho tốc độ tăng trưởng kinh tế bị chậm lại. Bộ Kinh tế và Tri thức Hàn Quốc cho biết tình hình kinh tế đến cuối năm 2012 vẫn sẽ gặp nhiều khó khăn. Theo dự báo của các chuyên gia và Viện nghiên cứu kinh tế, tăng trưởng kinh tế của Hàn Quốc trong năm 2012 ước đạt khoảng 3,6%, giảm 0,4% so với năm 2011. Sản lượng xuất khẩu của Hàn Quốc trong 6 tháng đầu năm đã không đạt mức kỳ vọng, trong khi đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Hàn Quốc đã liên tục tăng từ đầu năm cho đến nay. Theo phân tích của Ngân hàng trung ương Hàn Quốc, việc tổng kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu liên tục sụt giảm so với cùng kỳ năm 2011 là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Hàn Quốc bị chững lại.

Trong năm 2012, xu hướng suy giảm kinh tế đã ảnh hưởng đến thị trường lao động của Hàn Quốc, đặc biệt là khu vực tư nhân. Thị trường việc làm trong nước năm 2012 vẫn chưa được cải thiện đáng kể so với năm 2011.

Bảng 1: Thống kê số người có việc làm, số người thất nghiệp và tỷ lệ thất nghiệp của Hàn Quốc (tính đến tháng 5/2012)

Về chính sách lao động việc làm, lương tối thiểu chung áp dụng cho toàn bộ loại hình lao động làm việc tại Hàn Quốc đã được tăng thêm 5,1% vào đầu năm 2012. Hiện mức lương tối thiểu của lao động tại Hàn Quốc là 4,580 won/giờ. Lương cơ bản tối thiểu của lao động sẽ được nâng lên thành 957,220 won/tháng đối với lao động làm 40 tiếng/tuần và 1,035,080 won/tháng đối với lao động làm 44 tiếng/tuần. Mức lương này được áp dụng cho cả lao động bản địa và lao động nước ngoài đang làm việc tại Hàn Quốc.

           Theo thông báo của Bộ Lao động và Việc làm Hàn Quốc, dự kiến mức lương tối thiểu của người lao động trong năm 2013 sẽ tăng khoảng 6,1%, theo đó mức lương giờ sẽ tăng từ 4,580 won/giờ hiện nay lên mức 4,860 won/giờ, mức lương tháng đối với lao động làm việc 40 giờ/tuần sẽ là 1,015,740 won/tháng. Ủy ban tiền lương tối thiểu Hàn Quốc sẽ trình Chính phủ và dự kiến áp dụng mức lương trên từ ngày 01/01/2013.

           Chính sách lao động nước ngoài của Hàn Quốc

Căn cứ nội dung sửa đổi Luật cấp phép lao động nước ngoài được Quốc hội Hàn Quốc thông qua tháng 11/2011, Chính phủ Hàn Quốc đã công bố chính sách mới áp dụng đối với lao động nước ngoài về nước đúng thời hạn được tái nhập cảnh Hàn Quốc để làm việc theo Chương trình cấp phép việc làm cho lao động nước ngoài (gọi tắt là Chương trình EPS), trong đó có lao động Việt Nam. Những lao động về nước đúng thời hạn hợp đồng 4 năm 10 tháng hoặc 6 năm, sau khi về nước sẽ được quay trở lại Hàn Quốc làm việc với điều kiện phải tham gia kỳ kiểm tra tiếng Hàn trên máy tính. Việc tổ chức kỳ kiểm tra tiếng Hàn cho đối tượng này được tổ chức định kỳ 3 tháng/lần. Đặc biệt, từ ngày 02/7/2012, đối với những lao động trung thành (4 năm 10 tháng hoặc 6 năm) đã làm việc liên tục cho một chủ sử dụng và được tái ký hợp đồng lao động sẽ được làm các thủ tục để tái nhập cảnh vào làm việc tại Hàn Quốc mà không phải kiểm tra tiếng Hàn. Lao động Việt Nam có nguyện vọng quay trở lại Hàn Quốc làm việc phải đăng ký thủ tục tại Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) và Văn phòng đại diện HRD tại Việt Nam.

Bảng 2: Chỉ tiêu cấp phép lao động cho lao động nước ngoài của Hàn Quốc (tính đến 30/6/2012)

           Tình hình lao động Việt Nam tại Hàn Quốc       

Tính đến tháng 6/2012, số tu nghiệp sinh Việt Nam hiện còn mang visa D-3 ở lại Hàn Quốc không nhiều, số tu nghiệp sinh hiện còn làm việc trong hợp đồng là 18 người và sẽ hết hạn hợp đồng trong năm 2012.

Số lượng thuyền viên mang visa E-10 đi theo chương trình thuyền viên đánh bắt cá gần bờ của Hiệp hội Thủy sản Hàn Quốc là 2,638 thuyền viên. Trong đó, có 1,967 thuyền viên đang làm việc hợp pháp, 671 thuyền viên bỏ trốn ra ngoài làm việc bất hợp pháp chiếm 34%.

Số lượng lao động Việt Nam đang làm việc hợp pháp tại Hàn Quốc theo visa E-7 là 533 người. Trong đó, chủ yếu số lao động này là thợ Hàn trong lĩnh vực đóng tàu, đầu bếp trong các quán ăn Việt Nam, kỹ sư công nghệ thông tin, cơ khí và một số chuyên gia trong lĩnh vực điện tử viễn thông và dầu khí. Hiện có 18 lao động mang visa E-7 bỏ hợp đồng ra ngoài làm việc chiếm 0,33% trên tổng số lao động. Lao động visa E-7 có mức lương và thu nhập cao, điều kiện làm việc tốt nên tỷ lệ trốn rất ít. Hiện nay, phía Hàn Quốc đang có xu hướng tiếp nhận ngày càng nhiều hơn loại hình lao động theo dạng visa này.

Bảng 3: Thống kê số lượng lao động Việt Nam làm việc tại Hàn Quốc theo ngành nghề (tính đến 30/6/2012)

Đơn vị: người

Ghi chú: “Các loại lao động khác” bao gồm lao động là tu nghiệp sinh đi theo hợp đồng tu nghiệp của các doanh nghiệp FDI, tiếp viên hàng không, lao động đi theo hợp đồng cá nhân và một số loại hình khác.

Lao động Việt Nam sang làm việc tại Hàn Quốc chủ yếu theo Chương trình cấp phép việc làm cho lao động nước ngoài (EPS), chiếm 91% tổng số lao động Việt Nam làm việc tại Hàn Quốc. Trong 6 tháng đầu năm 2012, tổng số lao động Việt Nam nhập cảnh vào Hàn Quốc theo Chương trình EPS là 6.133 người, trong tổng số 37.508 lao động nước ngoài. Trong đó, lao động ngành nông nghiệp là 578 người, lao động ngành ngư nghiệp là 127 người, lao động ngành sản xuất chế tạo là 4.819 người, lao động ngành xây dựng là 607 người, lao động ngành dịch vụ là 02 người.

           Tuy nhiên, nhiều cơ quan, tổ chức và chủ sử dụng Hàn Quốc phản ánh trình độ thực hành tiếng Hàn của người lao động Việt Nam kém, chưa thể đáp ứng được yêu cầu giao tiếp cũng như nhiệm vụ của chủ sử dụng giao. Hầu hết lao động ta không có ý thức học hỏi tiếp thu kiến thức kỹ năng, nâng cao tay nghề của bản thân. Một số lao động ý thức tuân thủ hợp đồng chưa cao, thường xuyên đòi hỏi chuyển đổi nhà máy làm việc đã gây khó khăn cho kế hoạch sản xuất của chủ sử dụng.

          Theo số liệu khảo sát mới đây của Cơ quan phát triển nguồn nhân lực Hàn Quốc (HRD), lao động Việt Nam có tỷ lệ chuyển xưởng cao nhất (trên 35%) trong khi các nước khác tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều (Thái Lan: 7%, Philippines: 9,1%, Indonesia: 11,7%). Việc xin chuyển xưởng chỉ dựa trên nhu cầu cá nhân với lý do không chính đáng hoặc đòi hỏi về quyền lợi quá mức gây thất vọng đối với chủ sử dụng, khiến cho chủ sử dụng hướng sang chọn lao động của các nước khác. Bên cạnh đó, số lao động hết hạn hợp đồng không về nước, ở lại làm việc có xu hướng tăng cao đã gây ảnh hưởng tới chỉ tiêu và số lượng lao động xuất cảnh sang Hàn Quốc hàng năm của ta.

           Giải pháp tăng cường quản lý lao động Việt Nam làm việc tại Hàn Quốc

           Cùng với nỗ lực từ phía Chính phủ Việt Nam, Chính phủ Hàn Quốc cũng đã ban hành một số chính sách nhằm khuyến khích người lao động về nước đúng thời hạn cũng như các chế tài liên quan đến lao động hết hạn hợp đồng nhằm tăng cường quản lý đối với lao động Việt Nam làm việc tại Hàn Quốc, giảm tỷ lệ lao động hết hạn hợp đồng không về nước và chuyển đổi nơi làm việc vì lý do không chính đáng.

a) Các chính sách ưu đãi của Hàn Quốc đối với người lao động về nước đúng thời hạn

- Được tôn trọng, đối xử theo tư cách của người lao động hợp pháp.

- Lao động Việt Nam đi làm việc tại Hàn Quốc với thời hạn hợp đồng 3 năm và được gia hạn 1 năm 10 tháng.

- Những lao động hoàn thành hợp đồng và về nước đúng thời hạn được tham dự kỳ kiểm tra năng lực tiếng Hàn trên máy tính để có thể trở lại Hàn Quốc làm việc; đặc biệt kể từ ngày 02/7/2012, đối với những lao động trung thành (4 năm 10 tháng hoặc 6 năm) đã làm việc liên tục cho một chủ sử dụng và được tái ký hợp đồng lao động sẽ được làm các thủ tục để tái nhập cảnh vào làm việc tại Hàn Quốc mà không phải kiểm tra tiếng Hàn.

- Được nhận lại khoản tiền bảo hiểm hồi hương (400.000 won) và khoản trợ cấp thôi việc (mỗi năm làm việc được hưởng số tiền tương đương 01 tháng tiền lương).

- Được hỗ trợ đào tạo nghề miễn phí trước hoặc sau khi về nước (do Cơ quan phát triển nguồn nhân lực Hàn Quốc tổ chức).

- Được tư vấn khởi nghiệp, giới thiệu việc làm tại các công ty Hàn Quốc đang đầu tư tại Việt Nam.

           b) Các chế tài liên quan đến người lao động cư trú bất hợp pháp          

           - Không được pháp luật Hàn Quốc bảo vệ trong thời gian vi phạm hợp đồng; luôn lo lắng, bất an và phải trốn tránh sự truy quét thường xuyên của cảnh sát Hàn Quốc.

           - Không còn cơ hội quay trở lại Hàn Quốc làm việc, học tập, du lịch vì bạn sẽ bị cấm nhập cảnh Hàn Quốc.

           - Người lao động sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính nếu ở lại nước ngoài sau khi hết hạn hợp đồng lao động; bị cấm xuất cảnh đi làm việc ở nước ngoài trong thời gian từ 3 – 5 năm.

           - Gia đình có con em đi làm việc ở Hàn Quốc hết hạn hợp đồng không về nước sẽ không được hưởng các chính sách ưu đãi của địa phương, nhà nước.

           - Phía Hàn Quốc sẽ không tuyển chọn người lao động là thân nhân của lao động đang cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc hoặc người lao động tại các xã, phường có nhiều người lao động đi làm việc ở Hàn Quốc hết hạn hợp đồng không về nước.

           - Bộ Việc làm và Lao động Hàn Quốc sẽ không tổ chức kỳ kiểm tra tiếng Hàn dành cho lao động Việt Nam. Điều đó đồng nghĩa với việc không có lao động nào được xuất cảnh sang làm việc tại Hàn Quốc cho đến khi Bản Ghi nhớ về lao động Việt Nam sang làm việc tại Hàn Quốc theo Chương trình EPS được ký gia hạn.

           - Hồ sơ đăng ký dự tuyển đi làm việc tại Hàn Quốc của những lao động đạt yêu cầu qua kỳ kiểm tra tiếng Hàn năm 2010 và năm 2011 đã được đưa lên mạng sẽ không được giới thiệu cho các chủ sử dụng lao động Hàn Quốc lựa chọn, kể cả những lao động hiện nay đang tham dự kỳ kiểm tra trên máy tính để dự tuyển đi làm việc trong ngành nông nghiệp.

           Tuy nhiên, thực tế hiện nay tình trạng người lao động Việt Nam hết hạn hợp đồng không về nước ở lại làm việc đã làm ảnh hưởng lớn đến Chương trình đưa người lao động Việt Nam sang Hàn Quốc làm việc cũng như ảnh hưởng đến quyền lợi của bản thân, gia đình, địa phương của người lao động. Để tình trạng trên không trở nên nghiêm trọng hơn, cần có sự tham gia quyết liệt của các Bộ, ngành liên quan, địa phương và các tổ chức đoàn thể nhằm giảm tỷ lệ lao động Việt Nam vi phạm hợp đồng, pháp luật tại Hàn Quốc và không về nước đúng hạn./.