Nghiên cứu "Các nhân tố ảnh hưởng đến việc người lao động Việt Nam hết hạn hợp đồng lao động tại Hàn Quốc không về nước, ở lại cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp"
Trong khuôn khổ những hoạt động của Chính phủ Việt Nam nhằm hạn chế và ngăn ngừa tình trạng người lao động Việt Nam ở lại cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp ở Hàn Quốc, với sự hỗ trợ của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tiến hành nghiên cứu về “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc người lao động Việt Nam sau khi hết hạn hợp đồng lao động tại Hàn Quốc không về nước, ở lại và làm việc không có giấy tờ hợp pháp” từ tháng 11/2012 – tháng 5/2013. Hôm nay ngày 16/7/2013, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tổ chức hội thảo công bố kết quả của nghiên cứu này.
Trong khuôn khổ những hoạt động của Chính phủ Việt Nam nhằm hạn chế và ngăn ngừa tình trạng người lao động Việt Nam ở lại cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp ở Hàn Quốc, với sự hỗ trợ của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tiến hành nghiên cứu về “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc người lao động Việt Nam sau khi hết hạn hợp đồng lao động tại Hàn Quốc không về nước, ở lại và làm việc không có giấy tờ hợp pháp” từ tháng 11/2012 – tháng 5/2013.
Nghiên cứu này sử dụng 2 cách tiếp cận chính là phỏng vấn bằng bảng hỏi bán cấu trúc và tọa đàm, phỏng vấn sâu với đối tượng khảo sát là chủ sử dụng lao động, Trung tâm hỗ trợ lao động nước ngoài, Người lao động sắp hết hạn hợp đồng về nước, Cảnh sát quốc gia Hàn Quốc và cảnh sát Seoul, Tổ chức đào tạo lao động quốc tế Hàn Quốc (nhóm đối tượng này được khảo sát tại Hàn Quốc). Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng tiến hành khảo sát tại Việt Nam đối với người lao động đã về nước (hợp pháp và không có giấy tờ hợp pháp), Gia đình của người lao động đang làm việc tại Hàn Quốc, Trung tâm lao động ngoài nước và chính quyền địa phương các cấp.
Theo kết quả khảo sát và phỏng vấn sâu các đối tác Việt Nam và Hàn Quốc, các nhân tố ảnh hưởng đến việc lao động Việt Nam hết hạn hợp đồng lao động không về nước, ở lại cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp ở Hàn Quốc, bao gồm 4 nhóm chính sau:
Thứ nhất, nhận thức và ý thức của nhiều người lao động Việt Nam rất hạn chế: Xuất phát từ động cơ kinh tế, hầu hết người lao động có mong muốn tiếp tục được làm việc ở Hàn Quốc sau khi kết thúc hợp đồng để có thêm thu nhập. Mặc dù đã có thời gian 4 năm 10 tháng hoặc 6 năm làm việc hợp pháp, số tiền mà mỗi người lao động gửi về gia đình là không nhỏ, song do nhận thức và ý thức của nhiều người lao động còn hạn chế nên khi gần hết hợp đồng lao động họ sẵn sàng phá hợp đồng ra ngoài làm việc hay ở lại cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp sau khi hết hạn hợp đồng.
Thứ hai, nhu cầu sử dụng lao động di cư không có giấy tờ hợp pháp của các chủ sử dụng lao động Hàn Quốc: Nhiều chủ sử dụng lao động Hàn Quốc vẫn tiếp tục sử dụng lao động không có giấy tờ hợp pháp vì có nhiều lợi ích hơn. Quy trình tuyển dụng lao động nước ngoài ở Hàn Quốc còn quá chặt chẽ và mất nhiều thời gian, tốn kém hơn so với sử dụng lao động không có giấy tờ hợp pháp. Trong khi xử phạt về tài chính còn nhẹ, xử lý về hành chính còn chưa kiên quyết đối với chủ sử dụng lao động không có giấy tờ hợp pháp.
Thứ ba, nhóm nhân tố liên quan đến công tác tuyển dụng và quản lý lao động đi làm việc ở Hàn Quốc, bao gồm các vấn đề cụ thể sau:
-
Thiếu các ràng buộc pháp lý giữa cơ quan phái cử lao động (Trung tâm Lao động ngoài nước - OWC) và người lao động.
-
Công tác quản lý lao động của Việt Nam ở Hàn Quốc còn bất cập nên chưa kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh của người lao động, cũng như gặp khó khăn trong quản lý lao động chuyển việc.
-
Thiếu các chương trình hỗ trợ lao động trở về và tái hòa nhập vào thị trường lao động, thiếu các các chương trình kết nối giữa người lao động và cộng đồng
-
Sự tham gia của chính quyền địa phương trong quản lý lao động đi làm việc ở nước ngoài còn hạn chế
-
Việt Nam chưa xây dựng được cơ sở dữ liệu quản lý, chưa có hệ thống mã số để quản lý lao động.
Thứ tư, nhóm các nhân tố liên quan đến môi trường và thể chế, chính sách và công tác quản lý lao động di cư của Hàn Quốc, cụ thể:
-
Việc thực thi chế tài xử phạt của Hàn Quốc chưa hiệu quả, chưa có tính chất răn đe;
-
Một số chính sách mới hỗ trợ, khuyến khích người lao động làm việc tại Hàn Quốc trở về nước đúng thời hạn chưa thực sự phát huy hiệu quả;
-
Luật pháp, chính sách về quản lý lao động nước ngoài của Hàn Quốc đề cao, tôn trọng và bảo về quyền của người lao động nước ngoài, tuy nhiên đây cũng là một nhân tố “khuyến khích” người lao động ở lại Hàn Quốc sau khi hết hạn hợp đồng;
-
Sự tương đồng về văn hóa giữa hai nước Việt Nam và Hàn Quốc, môi trường làm việc thuận lợi là nhân tố quan trọng để giữ chân người lao động ở lại sau khi kết thúc hợp đồng.
Với những kết quả nghiên cứu nói trên, hôm nay ngày 16/7/2013, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tổ chức Hội thảo công bố kết quả nghiên cứu với sự tham gia của tổ chức lao động quốc tế và đại diện phía Hàn Quốc. Tại hội thảo, các bên đã thảo luận cũng như góp ý về nghiên cứu này. Nhóm nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp để giảm thiểu và ngăn chặn tình trạng lao động Việt Nam cư trú và làm việc không có giấy tờ hợp pháp ở Hàn Quốc, như sau:
Đối với phía Việt Nam:
- Nâng cao chất lượng lao động đưa đi làm việc ở Hàn Quốc thông qua việc tuyển chọn những người lao động có nhân thân tốt; việc đào tạo bồi dưỡng kiến thức trước khi đi...
- Tăng cường các ràng buộc pháp lý đối với người lao động
- Tăng cường bộ máy quản lý lao động ở Hàn Quốc
- Thực hiện tốt chính sách hỗ trợ người lao động làm việc ở Hàn Quốc trở về.
Đối với phía Hàn Quốc:
- Hoàn thiện thể chế chính sách, cải cách chương trình EPS cho phù hợp với điều kiện thực tế. Nên xem xét điều chỉnh quy định về người lao động được phép đổi chủ sử dụng lao động.
- Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng của Hàn Quốc và Việt Nam trong quản lý lao động Việt Nam ở Hàn Quốc.
- Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam để giải quyết vấn đề lao động không có giấy tờ hợp pháp.
- Nghiên cứu, sửa đổi quy định của quy định chi trả khoản trợ cấp thôi việc sau khi lao động hết hạn hợp đồng về nước thay vì trả tại Hàn Quốc như hiện nay.
- Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp sử dụng lao động nước ngoài, kiên quyết xử lý các chủ sử dụng lao động không có giấy tờ hợp pháp. ./.